Wieś Dobra gniazdem rodowym

W 979 r. wielki książę kijowski Włodzimierz Wielki podbił m.in. tereny Ziemi Sanockiej, należące wówczas do Mieszka I. Od tej pory Ziemia Sanocka weszła w skład Rusi Halickiej.

W roku 1339 ruskie księstwo Halicza zostało włączone do Polski przez króla Kazimierza Wielkiego, przez co pole zwane Dobre znalazło się w rękach Rzeczypospolitej. Było teraz wsią królewską, polską, na prawie ruskim, a wokół niej rozlokowane były wioski ruskie.

Wieś Dobra zawdzięcza swój początek „Przywilejowi nadawczemu” króla Władysława Jagiełły z 28 czerwca 1402 r. (AGZ VII s.445). Od tej pory wieś Dobra stała się miejscem, które mocno wpisało się w dzieje rodu rycerzy należących do szlachty Dobrzańskich.

Cytaty pochodzące z różnych źródeł historycznych (m.in. W. Pulnarowicz „Rycerstwo polskie Podkarpacia”, Przemyśl 1937 oraz
W. Hejnosz „Przeżytki dawnego ustroju społecznego na Rusi Halickiej w XV wieku”, Lwów 1928), dotyczące wsi Dobra:

  • „Dobra to wieś nad Sanem. W czasie książąt ruskich istniała tu osada puszczańska. W 1402 r. miejsce to, określone jako „Dobre Pole”, nadał Władysław Jagiełło swoim służkom, trzem stryjecznym braciom...".
  • „Wieś Dobra lokowana była w 1402 r. nad Sanem, 11 km od Sanoka".
  • „Sama nazwa- Dobra wzięła się z faktu, iż jest tam "dobra woda", jak podobno rzekł Jagiełło po jej spróbowaniu".
  • „Od chwili osiedlenia się w Dobrej i otrzymania "Przywileju nadawczego", Dobrzańscy byli rycerzami na usługach państwa Polskiego i tak są we wszystkich dokumentach królewskich i przywilejach nazywani".
  • „Dobra, wieś przy Sanie, w której tylko ziemianie mieszkają, mają gruntu dużo, pól, lasów i łąk bardzo wiele".
  • „Trzej bracia stryjeczni- protoplaści rodu Dobrzańskich- to giermkowie królowej Sonki, którzy za zasługi na polu wojennym otrzymali pole zwane Dobrym- o takiej powierzchni, jaką zdołali objechać od wschodu do zachodu słońca".
  • „W Dobrej mieszkańcy mieli całkowite prawo testamentowego przekazywania swego majątku kobietom. Oprócz wsi Dobra nadanej przez Jagiełłę służkom z Ulucza, wszystkie pozostałe wsie to stare wsie ruskie, istniejące od czasów stanowej niezależności Rusi Halickiej. Zatem Dobra była jedyną wsią królewską polską na prawie ruskim".
  • „Tak więc w Dobrej uszlachcono w początkach XV w. trzech braci. Ich potomkowie zostali wciągnięci do polskich spisów herbowych i utrzymali swoją pozycję w XIX- wiecznej austriackiej Galicji. Także w Polsce międzywojennej szlachta z Dobrej zachowała status i majątek".
  • „Przywilej Jagiełły z r. 1402 określając rozmiar nadania Dobrej Dobrzańskim wspomina, że sięga ona od brodu zwanego „Brud Chlumcese (Chlumcense). Nazwa pochodzi od wsi Hlomczy (Hamczy) na lewym brzegu Sanu zwanej w XV w. Humcza, Hlumpcza (Humpcza) lub Homyecz...".
  • „W roku 1439 Dobra liczyła 18 rodzin, a przeniesiona została na prawo niemieckie dokumentem królewskim z 28.05.1468 r.".
  • „W 1548 r. król Zygmunt August na prośbę ... współdziedziców, odnawia dokument króla Władysława z r. 1402 na Pole Dobre (MRPS IV 23060)".
  • „W roku 1564 król Zygmunt August wydał przywilej dla Hieronima, Grzegorza i Jaczka Dobrzańskich i innych dziedziców wsi Dobra, mocą którego zamiast 3 łuczników na wyprawę wojenną i 3 koni na służbę zamku sanockiego, winni dawać 5 konnych dobrze uzbrojonych na wyprawę wojenną (MRPSV. 9411)".
  • „W 1565 r. Dobrzańscy zostali przez sejm zwolnieni od płacenia czynszu i mieli w czasie wojny dostarczać "czterech jezdnych". Jednocześnie potomkowie wspomnianych trzech braci otrzymali też szlachectwo i nastąpił podział wsi na Dobrą Szlachecką
    i Dobrą Rustykalną".
  • „W Dobrej, oprócz chałup, stodół i innej zabudowy gospodarczej (kuźnia, młyn, tartak), była również karczma
    i towarzyszący jej zajazd".
  • „W okresie I Rzeczypospolitej Dobra miała 16 przysiółków m.in. Dobrzanka, w której byli osiedleni pierwsi Dobrzańscy".
  • „Dobra Szlachecka była gniazdem rodowym Dobrzańskich, szlachty pieczętującej się herbem Leliwa i Sas. W 1780 r. Dobra Szlachecka należała do 22 przedstawicieli rodu Dobrzańskich. Dobra Rustykalna była własnością królewską, a od 1772 r.- rządu austriackiego. Pod koniec XVIII w. w Dobrej mieszkało 150 rodzin szlacheckiego rodu Dobrzańskich (218 mężczyzn w 1824 r.)".
  • „W Dobrej znajdowały się tereny ze słonymi źródłami, istniały warzelnie soli a „okna" potem zostały zasypane, gdy sól wydobywano w Wieliczce i Bochni".
  • „Dobra zajmowała duży obszar nad Sanem, pomiędzy Tyrawą Solną a Uluczem. W linii prostej to około 7 km. Na tym odcinku wpada do Sanu 5 potoków i nad nimi rozlokowana była wieś Dobra. Dwie główne części to Dobra Szlachecka z cerkwią
    i położona od niej na południe Dobra Rustykalna".
  • „Na południe od Dobrej Rustykalnej, dolinę kolejnego potoku zajmował przysiółek Rzeczki. Czerlenna leżała na grzbiecie pomiędzy Dobrą Rustykalną a Szlachecką. Na północ od tej ostatniej, nad kolejnym potokiem leżał mały przysiółek Pererowce
    i nad następnym Dobrzanka".
  • „W górnej części Dobrej Szlacheckiej istniał przysiółek Ratny. Około 3,5 km na północny-wschód od cerkwi, u źródeł potoka spływającego koło cerkwi do Sanu, znajduje się miejsce zwane Ropa. Istniał tu niewielki przysiółek Ropa. Wypływa tu na powierzchnię ziemi ropa naftowa, której miejscowa ludność używała do różnych celów gospodarskich, zwłaszcza do impregnacji drewna. Ropie naftowej towarzyszyły słone źródła".
  • „W Dobrej Szlacheckiej był folwark „zasański”. Lustracja 1616 i 1627 r. opisuje, że tu mieszka szlachta i powinna służyć na zamku. Na św. Marcina powinni płacić czynsz do zamku”.

Ciekawostki:
Od XV do XVI w. podstawą ekonomiczną szlachty była gospodarka folwarczna oparta na pracy pańszczyźnianej poddanych chłopów. Szlachta zaczęła powiększać obszar ziemi folwarcznej, by móc uprawiać więcej zboża na eksport przez Gdańsk. Handel zbożem zaczął przynosić duże dochody. Szlachta coraz częściej skupowała sołectwa, do ziem folwarcznych włączała ugory i pastwiska oraz karczowała lasy. Dzięki temu powstały duże gospodarstwa szlacheckie zwane folwarkami. Były to wielkie gospodarstwa rolne lub rolno-hodowlane, produkujące głównie na zbyt. Źródła historyczne podają, iż Dobrzańscy w Dobrej zajmowali się gospodarką rolno-hodowlaną, kowalstwem, młynarstwem, pszczelarstwem, prowadzili też tartak i karczmę. Folwarkiem rządził szlachcic. Prawo uchwalone przez szlachtę na sejmie nakładało na wszystkich chłopów obowiązek pracy dla pana 1-2 dni w tygodniu, a później więcej. Chłopi wykonywali na dobrach szlacheckich następujące czynności: orka, bronowanie, siew, koszenie zboża i trawy na siano, zwożenie, młócenie. Inni ścinali drzewa w lesie, budowali dwory, stajnie, chlewy, robili groble nad stawami, tłoczyli olej, zajmowali się mieleniem zboża. Chłopów obowiązywał też udział w nagonce podczas polowania. Pełnili też straż przy pańskich stogach. Oprócz tego mieli również wiele innych obowiązków. Kobiety były także wzywane do dworu, gdzie pracowały przy bydle, drobiu, plewiły grzędy, międliły len, przędły, tkały płótno, sprzątały pańskie pokoje, darły pierze, przebierały groch itp.. Dzieci zbierały dla dworu grzyby, orzechy, jagody. Oprócz pańszczyzny chłopi płacili panu czynsz, składali daniny w postaci jaj, gęsi, serów, niewielkiej ilości zboża, pomagali panu zaopatrzyć się na wyprawę wojenną.