Informacje dotyczące heraldyki Dobrzańskich z Huciska

1.Cytat z dokumentu otrzymanego z Biura Heraldycznego:

 

 

 

 

2.Cytat z dokumentu otrzymanego z Biura Heraldycznego: 

3.Herb Leliwa
   

"W polu błękitnym półksiężyc złoty rogami do góry obrócony, nad nim sześciopromienna
gwiazda złota. W klejnocie siedem piór pawich a na nich taki sam półksiężyc z gwiazdą”. 

cyt.: „Herby szlachty polskiej”- S. Górzyński, J. Kochanowski

 

Ciekawostki dotyczące heraldyki

• Każda rodzina szlachecka obok nazwiska posiada również herb, będący w pewnym sensie jego graficznym odpowiednikiem.
• Herb szlachecki ma następujące części:
  

• Godło.
• Tło (tarcza o określonej barwie).
• Hełm w koronie oparty na tarczy, korona z trzema fleuronami i dwiema perłami.
• Klejnot- znajduje się na herbie w koronie.  Jest to pęk piór pawich lub strusich po 3 lub 5 albo 7 (srebrne lub białe).

• Według „Polskiej encyklopedii szlacheckiej”: „Na tarczy herbów znajdują się godła w postaci różnych przedmiotów, o których wyborze decydował wzgląd na zawód, powołanie, zatrudnienie, skłonności pewnych osób i rodzin, np.:

• Duchowni umieszczali na swych tarczach takie godła jak: krzyż, kielich, ołtarz- symbole będące
  w ścisłym związku ze stanem kapłańskim.
• Kupcy- wagę.
• Rzeźnicy- głowę wołu.
• Kowale- obcęgi i kowadło.
• Siodlarze- rząd na koniu itd.
• Szlachcic polski przede wszystkim chlubił się zawodem rycerskim, dlatego chętnie umieszczał na tarczy rycerskiej, jako swe godło: strzemię, tarczę, strzałę, kopię, miecz, topór, hełm itd.
• Myśliwi mieli na tarczach herbowych psa gończego, trąby łowieckie, zwierzęta leśne, takie jak: niedźwiedź, jeleń, wilk.
• Rolnicy: lemiesze, klucz, połowę koła wozowego, zwierzęta domowe jak: koń, baran, koza itd.”.

• Według „Polskiej encyklopedii szlacheckiej”: „Najbardziej zaszczytne herby to te, które przedstawiają figury geometryczne”.
• Według „Polskiej encyklopedii szlacheckiej „Były też tzw. herby”:
  

• Lepsze- to te, które przedstawiają zwierzęta i rośliny (fauna i flora).
• Gorsze- to te, które przedstawiają różne przedmioty np. narzędzia. 

• Andrzej Zygmunt Rola-Stężycki w „Heraldyce”, podaje:

• „Herb jest znakiem określającym przynależność do konkretnej grupy społecznej, ale nie tylko, jest on bowiem czymś więcej, jest jednym z elementów kultury, który przez wiele epok dotrwał do naszych czasów. Jest znakiem rozpoznawczym rodu, jego identyfikatorem, równie ważnym jak nazwisko. Wykształcił się we wczesnym średniowieczu, kiedy to znak feudała przenoszono na chorągwie, tarcze lub elementy stroju rycerza pozwalające na jego identyfikację, przynależność”.
• „W Polsce herb pojawił się po sformułowaniu prawa rycerskiego, obejmującego kompleks przywilejów stanowych”.
• „Herby mają swoje nazwy, będące nazwaniami (zawołaniami), okrzykami bojowymi”.„Godła herbowe na tarczach nadawane były rodom rycerskim przez panujących. Godła te były dziedziczone i wspólne całemu rodowi”.

• W rozprawie pt. „Nastanie szlachty i herbów w Polsce” (wydanie z 1857 r.) Karol Szajnocha podaje:

• „Godła wyrażały symboliczne formy średniowieczne, których używano przy aktach wprowadzających kogoś
  w posiadanie nadanych mu dóbr. Herb służył za symbol posiadanej dziedzicznie włości.”
• „Herby umieszczano na chorągwiach, pieczęciach, pierścieniach rodowych, na drzwiach karet i nad wejściem
  do domu. Zdobiono nimi zastawy stołowe i sztućce".

• Antoni Małecki w „Studyach heraldycznych” (1890 r.) podaje:

• „Herb szlachecki jest to przez cały tok dziejów naszych, od początku do końca odznaka czyli klejnot dziedzicznie
  i urzędownie przez panującego monarchę nadany temu, co go pierwszy używał w nagrodę za wybitną jakąś zasługę publiczną. Poczet książąt, darzących taką nagrodą swoich rycerzy, w myśl tego zapatrywania poczyna się od Chrobrego i Mieczysława I, a i to już wielka koncesya, gdyż nie zbywało na twierdzeniach, że już Lech i najbliżsi jego następcy rozdawali takie zaszczyty.
  Do jednego herbu należy prawie zawsze kilkanaście, a nawet i więcej jeszcze domów”.
• „Współherbowni są sobie wszyscy krewni, w dosłownym wyrazu tego znaczeniu. Najprostszy, najbiedniejszy
  z dziada pradziada pachołek, prawie chłop, ale herbowy, idzie z rodu pierwszych w kraju magnatów. Świetnością familijną nie ustępuje nikomu. Odgrodzona w powyższy sposób, krwią i herbami, od reszty społeczeństwa szlachta polska stanowiła od niepamiętnych już czasów ściśle jakby murem chińskim otoczony, zamknięty w sobie stan, tworzyła odrębny i osobny naród w narodzie, „Naród szlachecki”.”

Ciekawostki dotyczące herbu Leliwa

• Według Adama Bonieckiego („Herbarz Polski”- 1899 r.):

• „Ród Dobrzańskich był dwuherbowy. Przyporządkowano mu herb „Sas” i „Leliwa”".
• „Najprawdopodobniej niektórzy z licznie rozrodzonych dziedziców z rodu Sasów, przez nieświadomość odmienili Sasa na Leliwę”.
• „Dobrzańscy tak Leliwici, jako też Sasowie, zamieszkiwali przeważnie województwo ruskie, stąd przy legitymacyach ze szlachectwa bez względu na tę okoliczność, że przydomki pewne wyłącznie jednemu domowi służyły, przedstawiali częstokroć osobistości z drugiego domu, za swoich przodków i obecnie jedne i te same przydomki obu domom służą”.
• „Dla Dobrzańskich tak Leliwitów, jak i Sasów wspólne były przydomki m.in. Częstopian, Demkowicz, Gackiewicz, Hubal, Niesiewicz, Hnatusko, Hryckiewicz, Stalony".

• W książce pt. „Polskie rody szlacheckie. Kto jest kim dziś” wydanej w 1993 r.- Andrzej Kulikowski pisze:

• „Małopolski ród Leliwitów, jeden z najpotężniejszych w owym czasie, wystawił pod Grunwaldem trzy chorągwie. Pierwszą wiódł Jan Tarnowski, wojewoda krakowski, drugą Wincenty z Granowa, kasztelan śremski i starosta wielkopolski, trzecią zaś Spytek z Jarosławia”.
• „Długosz scharakteryzował Leliwitów jako przezornych, skrzętnych, dbających o sprawy publiczne
  i własne. Herbem Leliwa pieczętowało się wówczas około 220 rodzin”.
• „Współcześnie podaje się, że herbu Leliwa używało ponad 800 rodów”.
• „Według Długosza Leliwici mieli powstać przez połączenie się autochtonów, potomków Jakuba Boboli
  z przybyszami z Nadrenii”.
• „Ród Leliwitów pierwotnie pieczętował się herbem Lubowla (ogniwem z krzyżem), pochodzącym
  z dawnego znaku własnościowego. W połowie XIV w. stare godło zostało uheraldycznione (lub zamienione na Leliwę) przez kasztelana Spicymira. Według Bielskiego i Paprockiego niektóre domy używały tego herbu w polu czerwonym. S. Orzechowski przypisuje tę odmianę Pileckim”.
• „Księżyc z gwiazdą jest tematem często spotykanym w heraldyce zachodniej- miał być świadectwem udziału
  w krucjatach i symbolizować walki z mahometami”.

• Według Bartosza Paprockiego („Herby rycerstwa polskiego”- 1858 r.), herbu „Leliwa” używają Dobrzańscy
  w województwie ruskim. „Ziemia sanocka należy województwu ruskiemu. Województwo sanockie ma trzy powiaty łucki, włodymirski i krzemieniecki ”.
• W „Insygniach” Jan Długosz podaje: „Leliwa”- „Ród przybyły z Nadrenii za czasów Władysława I (Hermana) króla Polski. Mężowie w nim przezorni i przemyślni, oddani sprawom publicznym i własnym”.
• Małachowski w „Zbiorze nazwisk szlachty”-1805 r. stwierdza, że herb „Leliwa” przybył do Polski w 966 r. z Niemiec.
• Według M. Paszkiewicza: „Ojczyzną Leliwy było rzekomo woj. sieradzkie”.
• Józef Krzepela w książce pt. „Rody ziemiańskie w XV i XVI wieku” (1930 r.): „Ród Dobrzańskich herbu „Sas”
  i „Leliwa” umiejscawia w Galicji”.
• W książce pt. „Herby rycerstwa polskiego” (1858 r.) Bartosz Paprocki podaje: „Twierdzą, że herb „Leliwa” przyniesion
  w r. 1082. Ale Orzechowski ów sławny historyk, to o tym herbie powiedział, że „Leliwa” jest klejnot polski, co samo nazwisko o nim świadczy, że to słowo słowiańskie jest „Leliwa””.
• S. Górzyński i J. Kochanowski w książce pt. „Herby szlachty polskiej” stwierdzają: „Pierwsza znana zapiska sądowa wymieniająca herb „Leliwa” pochodzi z 1399 r.”.
• Józef Szymański w książce pt. „Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego” podaje:
  -„Leliwa- herb;
  -Zawołanie: Leliwa (nierozpoznane);
  -Herb „Leliwa”- W polu błękitnym pod gwiazdą złotą złoty księżyc;
  -Hełm z labrami z pokryciem błękitnym, a podbiciem zapewne złotym;
  -Klejnot: księżyc z gwiazdą jak na tarczy, gwiazda uwieńczona kitą kosów pawich”.
• Rodowodem Leliwitów zajmowało się wielu historyków. Znaczenie słowa Leliwa, będącego nazwą herbu jest wyjaśniane na bardzo wiele sposobów, m.in. ludność w woj. sieradzkim nazywa Leliwą księżyc w nowiu, a więc w chwili, kiedy się nad nim znajduje gwiazda Wenus.
• A. Małecki łączy zawołanie z nazwą wsi koło Sieradza, a F. Piekosiński wywodzi słowo Leliwa od imienia lub przezwiska Lel.
• Według M. Orgelbranda Lel to bóstwo prasłowiańskie, będące piastunem niebios, który trzymał na swoich barkach wschodnie niebiosa, aby nie upadły.
• W połączeniu z wyrazem niwa – nów, może sugerować księżyc w nowiu jako symbol owego bóstwa, tak rozumie etymologię wyrazu Leliwa M. Miechowita.
• W książce M. Derwicha i M. Cetwińskiego „Herby, legendy, dawne mity”, przedstawiona jest legenda herbowa wg której „Herb Leliwa (półksiężyc i gwiazdy) otrzymał rycerz za pokonanie wrogiego wojska. Fakt ten miał miejsce przy księżycu
  i gwiazdach”.